Είναι, λοιπόν, απαραίτητο για κάθε γονιό να αναρωτηθεί: «Μπορεί το δικό μου παιδί να είναι ο “τραμπούκος” του σχολείου;». Κι αφού αναρωτηθεί, πρέπει να αρχίσει να ψάχνει στον εαυτό και τις επιλογές του για τους τρόπους που ίσως οδήγησαν το παιδί σε επιθετική και ταπεινωτική συμπεριφορά.
Πώς μεγαλώνουμε παιδιά-θύτες;
Απόρριψη, οργή και, τελικά, επιθετικότητα
Όπως σωστά είχε πει ο σοφός Σωκράτης «Κανείς δεν θέλει να είναι κακός». Αυτό, πρακτικά, μεταφράζεται στο ότι όλοι όσοι κάνουν πράξεις που θεωρούνται «κακές» έχουν κάποιες αρκετά καλές δικαιολογίες που τις κάνουν –πολύ περισσότερο, αν είναι παιδιά. Ένα παιδί που νιώθει απόρριψη από τους γονείς και το περιβάλλον του, που υποτιμάται ή ταπεινώνεται, βιώνει από μικρή ηλικία έντονα αισθήματα θυμού, οργής και αγανάκτησης κι έτσι είναι λογικό να τα εκτονώσει σε όποιον θεωρεί «εύκολο θύμα».
Μια πληγωμένη ψυχοσύνθεση έχει περισσότερες πιθανότητες να πληγώσει.
Η αδιαφορία των γονιών ως αιτία
Δουλειά που δεν τελειώνει ποτέ, άγχη που πνίγουν τη διάθεση για επικοινωνία, ψυχικές διαταραχές και τάσεις απομόνωσης μπορεί να γκρεμίσουν τις γέφυρες ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. Όταν ο γονιός αδιαφορεί στα παιδιά μοιραία γεννώνται αισθήματα μοναξιάς και ανασφάλειας, που στην πορεία της ζωής του μετεξελίσσονται σε προβλήματα προσαρμογής στο εκάστοτε περιβάλλον. Στο μυαλό ενός μοναχικού παιδιού που δεν έχει εισπράξει τη δέουσα προσοχή και στήριξη, η βία και οι προσβολές μπορούν να γίνουν το μέσο που θα οδηγήσει στην αποδοχή.
Μήπως μεγαλώνουμε παιδιά χωρίς όρια;
Αξίζει τον κόπο να αναρωτηθούμε: μήπως τοποθετούμε τα παιδιά μας σε χρυσό θρόνο και τα στέφουμε βασιλείς του σύμπαντος; Όταν τα όρια απουσιάζουν παντελώς, οι συγκρούσεις αποφεύγονται συστηματικά και οι κανόνες είναι μονίμως υπό αίρεση, είναι λογικό το παιδί να νιώσει ότι τα πάντα επιτρέπονται και η συμπεριφορά του να γίνει ανεξέλεγκτη.
Απαξιώνουμε το σχολείο και τους κανόνες του
Ο τύπος του γονιού-μάγκα, που κάνει παντιέρα τη λογική «Εσύ δεν είσαι βλάκας να κάνεις ό,τι σου λέει η δασκάλα» περνάει στο παιδί ξεκάθαρα και χωρίς περιστροφές το μήνυμα, ότι δικαιούται να πράττει εκτός κανόνων και πλαισίων, γιατί οι κανόνες είναι για τα κορόιδα. Χωρίς να έχει καταφέρει να διαμορφώσει ακόμη ένα σύστημα αξιών, το παιδί είναι εύκολο να δράσει όπως του υποτάσσει το ένστικτό του –και, άρα, επιθετικά, υποτιμητικά ή και κατά των πιο αδύναμων.
«Το δικό μου το παιδί…»
Είναι σχεδόν αδύνατο να μεγαλώνεις παιδιά χωρίς να είσαι γονιός-κουκουβάγια. Ακόμη και οι πιο ισορροπημένοι και νηφάλιοι γονείς βρίσκουν τα βλαστάρια τους τα καλύτερα, τα εξυπνότερα, τα αγιότερα όλων. Ωστόσο, δεν απαιτείται νους ιδιοφυΐας για να αντιληφθεί κανείς πότε το παιδί του είναι ενοχλητικό ή/και επικίνδυνο για τα άλλα –αρκεί να έχει τα μάτια του ανοιχτά.
Η λογική «Το δικό μου το παιδί αποκλείεται να…», που συνδέεται με τη φυσική τάση του γονιού να αποκλείσει κάθε ενδεχόμενο ενοχοποίησης του μικρού του, μας απομακρύνει απ’ την αλήθεια. Έτσι, εθελοτυφλώντας, αργούμε να αναλάβουμε δράση και διαιωνίζουμε το πρόβλημα καθιστώντας τη λύση του ολοένα και δυσκολότερη.
Το (δικό μας) κακό παράδειγμα
Δεν θα μπορούσε να λείπει απ’ αυτή τη λίστα ο προφανέστερος και ένας εκ των σημαντικότερων τρόπων που οι γονείς κάνουν τα παιδιά τους θύτες: δίνουν οι ίδιοι το κακό παράδειγμα. Από το κακεντρεχές κουτσομπολιό και τη λογική «Τους καλούς τους πατάνε κάτω, πρέπει να πατήσεις επί πτωμάτων για να βγεις κερδισμένος», έως την ενδοοικογενειακή βία, οι πράξεις και οι επιλογές μας θα χαραχτούν στη συνείδηση των παιδιών μας.
Ή αφήνουμε το άδικο να «περάσει» ασχολίαστο
Δεν χρειάζεται να είμαστε κουτσομπόληδες, κακόβουλοι ή βίαιοι για να θεωρηθούμε φορείς βίας. Η σιωπή είναι συνενοχή. Έτσι, αν αφήνετε ασχολίαστες τις αδικίες που λαμβάνουν χώρα μπροστά στα μάτια σας κι αν δεν παίρνετε θέση όταν ένα περιστατικό bullying εκτυλίσσεται ενώπιόν σας, τότε περνάτε το μήνυμα της απάθειας και στο μυαλό του παιδιού τέτοιες συμπεριφορές δεν παίρνουν το αρνητικό πρόσημο που τους αξίζει.
Ας έχουμε τον νου μας για επιθετικές συμπεριφορές. Τα παιδιά-θύτες δεν είναι παιδιά τεράτων –θα μπορούσαν να είναι τα παιδιά οποιουδήποτε.
