Γιατί τσακώνονται τα παιδιά;
Η πιο συνηθισμένη αιτία βάσει της οποίας τα παιδιά είναι επιθετικά και γίνονται πολλές φορές βίαια είναι η καταπιεσμένη τους ανάγκη για κυριαρχία και επιδίωξη υπεροχής. Όταν οι γονείς κάνουν επίδειξη δύναμης στο παιδί (ή και μεταξύ τους, παρουσία του παιδιού) με τρόπους αυταρχικούς ή με βίαιες αντιδράσεις (φωνές, ξύλο, αυστηρές τιμωρίες κ.ο.κ) δημιουργείται καταρχάς στο παιδί ένα αίσθημα μειονεξίας ή απαξίωσης. Στη συνέχεια, το παιδί ξεκινά να αντιγράφει τις συμπεριφορές των γονιών του και έτσι αρχίζει η διαδικασία της ταύτισης με τον γονιό που θεωρεί κυρίαρχο. Δηλαδή, το παιδί υιοθετεί έναν στόχο επίδειξης δύναμης.
Η επιθυμία, λοιπόν, του παιδιού να «παίξει» τον ενήλικα ή τον δυνατό στις σχέσεις του με τους ισότιμους είναι μία μορφή εκδήλωσης της τάσης για κυριαρχία.
Η επιθετικότητα και πολλές φορές η σκληρότητα απέναντι στ' άλλα παιδιά μοιάζει να είναι μία έκφραση «αρσενικότητας», είναι σαν να λένε «κοίτα πόσο δυνατός είμαι!», «παραδέξου ότι σε νικάω!», «Υποτάξου!». Η επιθυμία να τιμωρούν είναι πάλι μία απομίμηση του τρόπου που μεταχειρίζονται οι γονείς τους για να τα τιμωρήσουν.
Ο ρόλος του γονιού στους παιδικούς καβγάδες
Οι γονείς που τρομάζουν βλέποντας τα παιδιά τους να λειτουργούν με αυτές τις συμπεριφορές, δεν αντιλαμβάνονται ότι αυτή η συμπεριφορά καθρεφτίζει την δική τους συμπεριφορά. Η σχέση των παιδιών τους με τα άλλα παιδιά είναι μία απεικόνιση των δικών τους σχέσεων με το παιδί τους. Υπερβολικά αυστηρή διαπαιδαγώγηση -και ιδιαίτερα ξύλο- μπορεί να αναπτύξει έντονα επιθετικά και βίαια ένστικτα, έως και βάρβαρα ένστικτα.
Αυτό, λοιπόν, που έχουν να κάνουν οι γονείς είναι να κατανοήσουν ότι τα παιδιά τους μιμούνται (και πιθανόν τους «εκθέτουν» απέναντι τους άλλους).
Πέρα από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, υπάρχει ακόμα η περίπτωση τα παιδιά να αποζητούν ένα είδος ικανοποίησης (ηδονής) δέρνοντας ή βασανίζοντας άλλα (μικρότερα) παιδιά (ή ακόμα και ζώα). Αυτό το είδος επιθετικότητας που μπορεί να φτάσει στην βαρβαρότητα μπορεί να έχει την αιτία της σε δύο παράγοντες: Ο ένας μπορεί να είναι ο ερεθισμός των αισθήσεων που προκαλούν οι βίαιες πράξεις, τις οποίες μπορεί να έχουν βιώσει προσωπικά τα παιδιά ή από μαρτυρίες άλλων παιδιών. Ο δεύτερος παράγοντας μπορεί να είναι η θέα εικόνων (από την τηλεόραση ή τα βιντεοπαιχνίδια) σχετικών με τη βίαιη πράξη.
Οι ερεθισμοί αυτοί προκαλούν ηδονή και αναπτύσσουν την τάση μίμησης αυτών των πράξεων ενεργητικά ή παθητικά (δηλαδή να δέχονται τα παιδιά τη βία).
Η έκθεση των παιδιών, και ιδίως από πολύ μικρή ηλικία, συχνά σε σκηνές βίας τα εξοικειώνει με τις πράξεις αυτές και ο εντυπωσιασμός που τους προκαλεί δημιουργεί έναν εθισμό στον ερεθισμό των αισθήσεων.
Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό ο γονιός να έχει γνώση των ταινιών και βιντεοπαιχνιδιών με τα οποία ασχολείται το παιδί και όσο μπορεί να τα περιορίζει. Δεν χρειάζεται οι γονείς να παρακολουθούν ταινίες με σκηνές βίας μαζί με τα παιδιά, αλλά ταινίες που να προβάλλουν τις αξίες, ούτε να τους παίρνουν παιχνίδια που σχετίζονται με τη βία, π.χ. όπλα, αλλά παιχνίδια ομαδικά, π.χ. επιτραπέζια ή μυστηρίου, τα οποία «δένουν» την οικογένεια ή την παρέα. Επιπλέον, όταν το παιδί έρχεται σε επαφή με βίαιες ταινίες ή παιχνίδια ο γονιός πρέπει πάντα να το ενημερώνει πόσο κακό είναι αυτό που γίνεται εκεί, π.χ. η σωματική ή λεκτική βία, το ψέμα, η μοχθηρία κ.λ.π.
Τι να κάνετε την στιγμή του καβγά
Η ακριβής στιγμή του τσακωμού, και εφόσον αυτός λαμβάνει χώρα μπροστά στον γονιό, αποτελεί πάντα πρόβλημα για τον γονιό, καθώς έρχεται σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ο γονιός του παιδιού που επιτίθεται είναι -εφόσον έχει καταλάβει γιατί το παιδί επιτίθεται- να το πλησιάσει με ήρεμο τρόπο, να το πιάσει με το χέρι και να προσπαθήσει να το σταματήσει.
Αν το παιδί είναι μικρό, δηλαδή προσχολικής ηλικίας, το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο, με κάποιο άλλο παιχνίδι.
Αν το παιδί είναι μεγαλύτερο, π.χ. παιδί Δημοτικού, άρα τίθεται ζήτημα κυριαρχίας στον καβγά με το άλλο παιδί, ο γονιός θα πρέπει να το ρωτήσει γιατί επιτίθεται (π.χ. γιατί μιλά άσχημα ή χτυπά το άλλο παιδί), καθώς και αν θα του άρεσε να του κάνουν το ίδιο.
Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει ο γονιός να αρχίσει να φωνάζει, να βρίζει, να κατηγορεί ή να υποτιμήσει το παιδί του. Σημασία έχει να κάνει το παιδί να συνειδητοποιήσει για ποιον λόγο κάνει αυτό που κάνει.
Στην περίπτωση που το παιδί σας είναι το «θύμα» του τσακωμού, δεν θα πρέπει να τρέξετε για να το τραβήξετε ή να του πείτε «καλά να πάθεις, αφού κάθεσαι και τις τρως κ.λ.π.». Μπορείτε, όμως, να το απομακρύνετε ήρεμα και να του πείτε «εντάξει, έχεις δίκιο» ή «αν δεν θέλεις μην παίζεις άλλο με αυτό το παιδί». Να δυναμώσετε, δηλαδή, το παιδί σας, δίνοντάς του να καταλάβει ότι έχει επιλογή: Να παίζει ή να μην παίζει με το επιθετικό παιδί.
Στην περίπτωση που το παιδί τσακώνεται με το παιδί μιας φίλης, δεν είναι τόσο σημαντικό τι θα πει η μαμά στη φίλη, για να μην διαταραχτεί η σχέση της μαζί της, όσο να κατανοήσει την συμπεριφορά του παιδιού της και να βελτιώσει την σχέση της μαζί του. Άλλωστε, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ο γονιός με επιθετικό παιδί έχει πολύ σοβαρότερα προβλήματα να λύσει, από έναν περιστασιακό καβγά.
Ο ρόλος του γονιού στα περιστατικά σχολικής βίας
Δυστυχώς, το θέμα της βίας στα σχολεία γίνεται όλο και πιο οξύ. Ένας λόγος είναι ότι οι γονείς δεν κατανοούν ότι η τρυφερή ψυχή του παιδιού δεν είναι δυνατόν να διαχειριστεί τις εικόνες βίας, στις οποίες το παιδί καθημερινά εκτίθεται μέσω των τηλεοπτικών καναλιών και των παιχνιδιών στα βιντεοπαιχνίδια, και δεν περιορίζουν την θέασή τους.
Αν στο σχολείο του παιδιού υπάρχουν τέτοια περιστατικά, αυτό είναι ένα θέμα που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί συλλογικά, μέσω του συλλόγου γονέων και δασκάλων. Να γίνει συζήτηση με τους γονείς του παιδιού που εκδηλώνει βίαιες συμπεριφορές και μέσω του σχολικού ψυχολόγου -αν υπάρχει- ή με κάποιον ειδικό, τον οποίο οι σύλλογοί θα καλέσουν, να αντιμετωπιστεί η κατάσταση. Στο δικό μας παιδί χρειάζεται να του δώσουμε να καταλάβει ότι το άλλο παιδί έχει πρόβλημα και ότι θα φροντίσουμε να μην ξανασυμβεί το γεγονός.
Δεν χρειάζεται να πάνε οι γονείς να απειλήσουν το παιδί που χτυπάει, ούτε να πάνε να ζητήσουν τα «ρέστα» από τους γονείς του παιδιού ή τους δασκάλους. Αυτή η αντίδραση αναπτύσσει στο δικό τους παιδί αίσθημα αδυναμίας και την ανάγκη να υπάρχει πάντα κάποιος δυνατός δίπλα του για να το σώζει από τις δυσκολίες της ζωής. Ούτε είναι καλό να προτρέπουν το παιδί τους να ανταποδίδει και να γίνει και αυτό «παλληκαράς». Ένα παιδί που εκδηλώνει βίαιες συμπεριφορές δεν είναι θύτης. Είναι και αυτό θύμα και χρειάζεται την ανάλογη βοήθεια.
